/ Хорлоогийн Чойбалсан/ 1895-1952 Хорлоогийн Чойбалсан нь 1885 онд хуучнаар Сэцэн хан аймгийн Ачит вангийн хошууны зүүн Суваргачин отгийн хамжлага гэх газар малчин эмэгтэй Хорлоогийн 3 дах хүү болон төржээ.Түүний эцэг нь Жамц хэмээх Манжуур дахь Дагуур Монголоос цагаачилж ирсэн хүн байв. Гэвч тэр нутаг усныхан, ялангуяа хошуу тамгын газраасЖамцыг элдвээр хавчиж байсан учир Чойбалсангийн эх Хорлоотой гэр бүл болж чадалгүй, хүүгээ эхийн хэвлийд байхад орхин явсан байна. Харин хүүгээ төрсний дараа буцаж ирэн, хүүдээ Дугар гэдэг нэр өгч эхнэр хүүхэдтэйгээ хэсэг хугацаанд хамт байсан ч удалгүй буцаж яваад, эргэж ирж амжилгүй өөд болжээ.Тухайн үед ард иргэдийн дунд... "Дагуур гаралтай Жамц чинь... Дагуулах ханьтай болсон шүү Даамай амраг Хорлоо минь... Сэтгэлээ тайлах болсон шүү” хэмээн дуу гарч байсан гэдэг. Х.Чойбалсан багадаа айл айлд өргөгдөж 7 хүрсэн хойноо төрсөн эх дээрээ иргэн иржээ.Тэрээр 13 насандаа Санбээсийн хүрээнд шавилан сууж, сахил хүртэн, Чойбалсан хэмээх нэртэй болсон байна. Чойбалсан 1910 оны зун хөдөө гэртээ хариад, буцаж Санбэйсийн хүрээнд очсонгүй. Найз Гэндэн-Яринпилийн хамт Их Хүрээнд ирж, хар бор ажил хийн амьдрах болов. Чойбалсан 17 насандаа Монгол улсын Гадаад яамны байгуулсан "Орос, монгол хэл бичгийн сургуульд" тус сургуулийн багш буриад Данчиновын дэмжлэгээр орж суралцан, жилийн дараа сурлага, сахилгаараа шалгарч, 1914-1917 онд Орос улсын Эрхүү хотод бусад 8 монгол хүүхдийн хамт суралцжээ. Х.Чойбалсан 1917 оны Оросын хувьсгалын улмаас Эрхүү хотоос нутагтаа буцан ирж "Цахилгаан мэдээний түр сургууль" дүүргэсэн байна. Чойбалсан Орост болж буй үйл явдлыг нүдээр үзсэн мөн үндэсний ардчилсан үзэлтэн Бодоотой дотно нөхөрлөсөн нь түүний цаашдын хувь заяанд үндсэн эргэлт гаргав. 23 настай залуу Чойбалсан 1918 онд эх үүсвэрээ тавьсан Консулын хувьсгалт бүлгийн нэг гишүүн боллоо. Улмаар анхны долоон нөхдийн бүрэлдэхүүнд орос хэлтэй учир багтаж, Эрхүү хотноо их үйл хэргийг сэдэлцэж эхэлсэн юм. Тэрээр хувьсгалын хэрэгт идэвхийлэн оролцож, Ардын журамт цэргийн суртлыг номлогч, улмаар 1921 оны 5 сарын сүүлчээр баруун замын тусгай ангийн цэргийн захирагч, Ардын журамт цэргийн дэд жанжнаар тус тус томилогдон хүчин зүтгэжээ. Иймээс ч тухайн үед Монгол оронд үүрлэсэн оросын цагаантныг устгах үйл ажиллагааг удирдахад онцгой гавъяа байгуулсан гэж Зөвлөлт Засгийн газраас түүнийг Д.Сүхбаатар, С.Магсаржав нарын хамт 1922 онд Улаан тугийн одонгоор шагнаж байв. 1921 оны хувьсгалын дараа Х.Чойбалсан улс орноо өөрчлөх, шинэтгэх үйлсэд өөрийн хувь нэмрээ оруулж эхлэв. Юуны өмнө 1921 оны 8 сарын 25-нд МХЗЭ-ийг үүсгэн байгуулалцаж, Эвлэлийн Төв Хорооны анхны даргаар сонгогдов.1922-1931 он бол Х.Чойбалсангийн амьдралын тун ээдрээтэй хэсэг болно. Тэрээр "Бодоогийн хэрэгт" холбогдон намын орлогч гишүүн болон шийтгэгдэж, ЗХУ-д цэргийн сургуульд явсан боловч өвчний учир буцаж иржээ. Харин 1924 оны намраас 1928 он хүртэл бүх цэргийн жанжин, 1929-1930 онд Улсын Бага Хурлын дарга байж, бас Феодалын хөрөнгө хураах төв комиссыг толгойлж байв. Харин 1930 онд Х.Чойбалсан "барууны үзэлтэн” мөн архинд орсон гэх зэргээр шүүмжлэгдэж нэг хэсэг ажилгүй хүртэл байв. 1931 оны эцсээр тэрээр Мал тариалангийн яамны сайдаар томилогдож, дахин төрийн албанд гарч ирсэн байна. 1934 онд Москвад очиж жил шахам болжээ. Мөн энэ үедээ "Лхүмбийн хэрэг" гэгчид нэр холбогдож байв. Энэ Москвад өнгөрүүлсэн жил шахмын хугацаанд Чойбалсан чухам юу хийж байсан нь тун учир битүүлэг байдаг. Зарим судлаачид архины эмчилгээнд явсан байх гэж таамаглах авч олонхи нь Зөвлөлтийн тусгай албад түүнийг сэнхрүүлэн, боловсруулсан байх гэж үздэг. Учир нь түүнд 1935 оны 3 сард ЗХУ-аас суудлын 20 автомашин бэлгэнд ирж, удалгүй мөн оны эцсээр Сталины шууд санаачилга, оролцоотойгоор Ерөнхий сайдын орлогчоор томилогдов. Энэ үеэс түүний тасралтгүй өгсөх зам эхэлсэн байна. Сталин, түүний гар хөл бологчид, Коминтерн өөрсдийнхөө бодлого, үйл ажиллагааг Монголд үг дуугүй хэрэгжүүлэх хүнийг хайсаар түүнийг олсон байна. Удалгүй Чойбалсанг 1936 онд Дотоод яамны сайдаар хавсран томилов. 1930-аад оны сүүлчээр Чойбалсангийн гарт ихээхэн эрх мэдэл төвлөрч, улмаар тус улсын Засгийн газрын тэргүүн болон, Сталины зааварчилгаагаар 30 гаруй мянган хүнийг хилсээр хэлмэгдүүлжээ.Х.Чойбалсангийн толгойлсон "Онцгой бүрэн эрхт комисс" Дотоод яамнаас оруулсан нэрсийн жагсаалтаар асуудал шийддэг, зөвхөн нэг өдрийн хурлаар 129-1,278 хүнд ял оноодог байжээ. Эдгээр хүмүүс хэргийн бүрдэлгүй, өмгөөлөгчгүйгээр "Онцгой бүрэн эрхт комиссын" хурлаар шийтгэгддэг байв. 1939-1940 онд "Японы тагнуул” хувьсгалын эсэргүү хэмээн хилс хэрэгт баригдаж шийтгүүлсэн 28,451 хүнээс 73% нь буудуулсан байна. Үүнээс 36% нь нам болон төрийн албан хаагчид, цэргийн хүмүүс, ажилчин, энгийн ард, үлдсэн нь лам нар байлаа. Хэлмэгдүүлэлтийн гол шалтгаан нь Монголын геополитикийн орчинд гарсан өөрчлөлт, түүнд үндэслэсэн Оросын стратегийн сонирхол байсан боловч Чойбалсангийн хахир хатуу, хардамтгай зан авир ихээхэн нөлөөлжээ. Монгол улсын гадаад байдал хурцадсаар 1939 онд Халхын гол орчим БНМАУ болон Япон тулалдахад хүрэв. Энэ байлдаанд Монгол Ардын хувьсгалт цэргийг маршал Х.Чойбалсан командалжээ. Дөрвөн сар гаруй үргэлжилсэн Халхын голын байлдаан Монгол-Зөвлөлтийн ялалтаар төгссөн ба "Японы тагнуул”, "Хувьсгалын эсэргүү” гэсэн айдсыг монголчуудын дунд дэвэргэн, улс төрийн бурангуй хэлмэгдүүлэлтийг зөвтгөх шалтаг болов. Энэ нь хожим Чойбалсанг тахин шүтэх нэг шалтгаан болсон байна.Сталин БНМАУ-ыг Дэлхийн II дайны төгсгөлд оролцож, дорно дахинд энх тайван байдал тогтооход хувь нэмэр оруулах саналыг Чойбалсанд тавив. Холбоотны өмнө хүлээсэн үүргийнхээ дагуу ЗХУ 1945 оны 8 сарын 8-нд Японд дайн зарласан ба 2 хоногийн дараа буюу мөн сарын 10-нд БНМАУ Японд дайн зарлав. Монгол ардын арми ЗХУ-ын Өвөр Байгалийн фронтын мото механикжсан нэгтгэлийн хамт 8 сарын 11-нд улсын хилийг нэвтэрч Долоннуур, Жанчхүүгийн чиглэлээр Японы цэргийн эсрэг байлдааны ажиллагаа өрнүүлэн Хойт Хятадын зарим муж, Өвөр Монголын нутгийн чөлөөлөхөд оролцлоо. 1945 оны 9 сард Сталины шахалтанд автсан Хятад, Монголчууд БНМАУ-ын тусгаар тогтнолын төлөө саналаа өгвөл БНМАУ-д тусгаар тогтнолыг зөвшөөрч болно гэсэн саналын дагуу санал хураалт зохион байгуулав. Монголчууд 100% тусгаар тогтнолын төлөө санал өгөв. Энэхүү санал хураалтын дараа Хятад улс БНМАУ-ын тусгаар тогтнолыг хүлээн зөвшөөрөв."Монголын бүх ард түмний дотны хайрт жолоодогч", "Хайрт эцэг" хэмээн өргөмжлөгдөж байсан Монголын төрийн зүтгэлтэн Х.Чойбалсан 1952 оны 1 сарын 26-нд таалал төгсчээ.
-
ХХААХҮЯ: Худалдан авалтын мэргэжилтэнг ажилд урьж
2024/04/18 -
Дэлхийн ногоон барилгын зөвлөлөөс ХААН Банк
2024/04/18 -
Мөжитэй хамтдаа хуримтлуулцгаая
2024/04/17 -
ХХААХҮЯ: Худалдан авалтын мэргэжилтэнг ажилд урьж
2024/04/17 -
Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яамнаас
2024/04/17 -
Хууль, эрх зүйн зөвлөгөө үнэ төлбөргүй өгнө
2024/04/17 -
ХХААХҮЯ: Зөвлөх үйлчилгээний ажлын зар
2024/04/17 -
ХХААХҮЯ: Зөвлөх үйлчилгээний ажлын зар
2024/04/16 -
Сэлбэ дэд төв дэх гэр хорооллын хөрөнгийн үнэлгээ
2024/04/16 -
Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яамнаас
2024/04/16 -
ХХААХҮЯ: Худалдан авалтын мэргэжилтэнг ажилд урьж
2024/04/16 -
ДАРХАН: Галт тэрэгтэй мөргөлдсөн жолооч, хажууд
2024/04/15 -
Парисын олимп үзэх харилцагчдад батламжаа гардан
2024/04/12 -
ХХААХҮЯ: Худалдан авалтын мэргэжилтэнг ажилд урьж
2024/04/12 -
Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яамнаас
2024/04/12 -
ХХААХҮЯ: Зөвлөх үйлчилгээний ажлын зар
2024/04/12 -
ХААН Банк Хөвсгөл аймгийн бизнес эрхлэгчдэд
2024/04/11 -
Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яамнаас
2024/04/11 -
Автомашины нүүрсэн янданг улсын хилээр гаргахыг
2024/04/11 -
ХХААХҮЯ: Зөвлөх үйлчилгээний ажлын зар
2024/04/11 -
ХХААХҮЯ: Худалдан авалтын мэргэжилтэнг ажилд урьж
2024/04/11 -
Х.Нямбаатар: Наймдугаар сарын 1-нээс ТҮК-ийн
2024/04/11 -
3х3 багийн тамирчдад 500 сая төгрөгийн шагнал
2024/04/11 -
VISA картаа уншуулаад Парисын олимп үзэх эрхийн
2024/04/10 -
ЦЕГ: 13 настай охиныг эрэн сурвалжилж байна
2024/04/10 -
АНУ-д сургууль дээрээ аллага үйлдсэн хүүхдийн
2024/04/10 -
АНУ-д сургууль дээрээ аллага үйлдсэн хүүхдийн
2024/04/10 -
“Хаврын их цэвэрлэгээ” аянд ХААН Банк нэгдлээ
2024/04/09 -
Улсын хэмжээнд энэ сарын 5-ны байдлаар 3.6 сая
2024/04/09 -
IT-гийн оюутнуудад зориулсан “Цалинтай дадлагын
2024/04/08 -
УБ-ДАРХАН чиглэлийн авто замд үүссэн эвдрэл
2024/04/08 -
Бинзесийн өсөн нэмэгдэх үнэ цэн - Ногоон зээл
2024/04/05 -
Ногоон эдийн засгийн хөгжлийг дэмжихээр ХААН Банк
2024/04/04 -
Цахим гэмт хэрэг сүүлийн 5 жилийн хугацаанд 13
2024/04/03 -
Дуртай бүхнээ хөнгөлөлттэй авахыг хүсвэл
2024/04/03 -
Дарханы зам цөмөрч, автомашин зорчиход хүндрэлтэй
2024/04/03 -
Нийт малчин өрхийн 81,3 хувь нь даатгалгүй
2024/04/02 -
АНУ болон Израил Рафах дахь ажиллагаанаас өөр
2024/04/01 -
Өвөрхангай аймгийн ЖДБ эрхлэгчид санхүүгийн цогц
2024/04/01 -
3х3: Шүүмжлэл, эргэлзээнд хариулт болж ирсэн хос
2024/04/01 -
ТАРИФ: Хөшигийн хөндийн нисэх буудлын авто
2024/04/01 -
“Ногоон бизнес” хөтөлбөрийн бүртгэл үргэлжилж
2024/03/30 -
МАНАЙ ХОТЫН АСУУДАЛ I Хөлийн голд хөл алдагсад
2024/03/28 -
Үзэсгэлэнт Өвөр Монгол- 6
2024/03/28 -
Импортын гурилыг гаалийн татвараас чөлөөлөх
2024/03/28 -
Ховд аймгийн жижиг дунд бизнес эрхлэгчдэд
2024/03/28 -
Хуучин хувцас шатааж байгаад гал алдаж, хоёр га
2024/03/27 -
ХААН Банк “Цалинтай дадлагын хөтөлбөр”-өө 6 дахь
2024/03/27 -
ХААН Банкны “DiGi GO” салбар Парко ривера
2024/03/26 -
ХААН Банк ЖДБ эрхлэгчдэд зориулсан “Бизнес
2024/03/25 -
3, 4 дүгээр сард их хэмжээний шар усны үер болох
2024/03/25 -
Хүнсний болон ХАА-н үйлдвэрлэлийг дэмжих 5-6
2024/03/22 -
Гурил үйлдвэрлэгчдийн “хандыг дарав”
2024/03/22 -
“Дэлхийн мөнгөний долоо хоног аян”-ы нээлт
2024/03/22 -
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ БНСУ-ын хүний нөөцийн
2024/03/22 -
Хүний хувийн мэдээллийн нууцлалын ISO/IEC
2024/03/22 -
Торгон дээр буусан бодлын тэмдэглэл
2024/03/20 -
ДАРХАН-УУЛ: Залилах гэмт хэргээс үүдэн иргэн,
2024/03/20 -
ХААН Банк сан Монголын Парабочигийн спортыг 5
2024/03/20 -
2 жилийн дотор гурилын үнэ 1600-аас 2500 төгрөг
2024/03/20 -
Дархан-Уул: Монгол цэргийн өдрийг тохиолдуулан
2024/03/19 -
"Цэргийн баяр" тэмдэглэж, архидаад амь насыг нь
2024/03/19 -
ХААН Банк эрүүл мэндийн аянуудаа энэ жил 6 аймагт
2024/03/18 -
Европын Холбоо Египет улстай стратегийн
2024/03/18 -
"Сүү, сүүн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийн чиглэлээр
2024/03/15 -
Банкны салбарын анхны Инновацын төв үүдээ нээлээ
2024/03/15 -
Номтойбаярын ноцтой хэргүүд...
2024/03/14 -
DiGi POS ямар боломж авчрах вэ?
2024/03/14 -
НҮБ-ын Хүүхдийн сангийн шинэ элч томилогдлоо
2024/03/13 -
Путин: Украинд гадны цэргүүд байгаа нь тулааны
2024/03/13 -
Байшингийн дээврийн цас хайлж, мөстөн хүний
2024/03/12 -
2189 сонгуулийн хэсэг байгуулна
2024/03/11 -
СУРАГЧДЫН АМРАЛТ: Дөрөвдүгээр сарын 1-нээс НЭГ
2024/03/11 -
“Мартын-8”-ныг тохиолдуулан ХААН Банк картын
2024/03/07 -
"Баярлалаа ээжээ" баярын тусгай хөтөлбөрт тоглолт
2024/03/05 -
"Баярлалаа ээжээ" баярын тусгай хөтөлбөрт тоглолт
2024/03/05 -
"Баярлалаа ээжээ" баярын тусгай хөтөлбөрт тоглолт
2024/03/05 -
"Баярлалаа ээжээ" баярын тусгай хөтөлбөрт тоглолт
2024/03/05 -
"Баярлалаа ээжээ" баярын тусгай хөтөлбөрт тоглолт
2024/03/05 -
Гадагшаа аялахад шинэ өөрчлөлтүүд гарч байна
2024/03/05 -
11 аймгийн 50 сум төмөр зудтай байна
2024/03/05 -
Газын зурваст дотоодын сэтгүүлчид амиа алдсаар
2024/03/05 -
Тэрүнофүжи: Үнэнийг хэлэхэд арслангуудаас хэн нэг
2024/03/04 -
Байдены өвчний шалтгаан тодорхой болжээ
2024/03/04 -
"IHC Apes" баг дасгалжуулагчаа халжээ
2024/03/01 -
ХААН Банкны бизнесийн зээлийн нөхцөл сайжирлаа
2024/03/01 -
iPhone 15 Pro ухаалаг утасны эзэд батламжаа
2024/02/29 -
Б.Ууганбаатар: Дархан-Уул аймагт гарсан 10 хэрэг
2024/02/29 -
"Миний сайхан ээжүүд" хүндэтгэлийн тоглолт 7 дахь
2024/02/29 -
Саффрон цэцгийн орцтой, онцгой сүүн
2024/02/28 -
Хэнтийн уулархаг нутаг, Дорнодын тал нутгаар цас
2024/02/28 -
Иргэний шилжилт хөдөлгөөнийг дөрөвдүгээр сарын
2024/02/28 -
Зудын гамшигт өртсөн аймгуудад 210 хугацаат
2024/02/27 -
Гар утаснаасаа ПОС төхөөрөмжийн үйлчилгээ үзүүлэх
2024/02/26 -
Д.Баярболд: Өндөржүүлсэн бэлэн байдлын хугацаанд
2024/02/26 -
Соёлын сайд Ч.Номин үндэсний статустай
2024/02/26 -
ХААН Банкны “Бизнесийн менежментийн цогц сургалт
2024/02/22 -
“Ангид оршихуй” нэн орчин үеийн медиа үзэсгэлэн
2024/02/21 -
Засгийн газрын гишүүд цас зудтай холбоотойгоор
2024/02/21 -
Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яамны
2024/02/21
-
Ажлын хажуугаар хийж болох 101 бизнес санаа
2016/08/25 -
Зарим шүүгчийн гэрт нэгжлэг хийж, мэдүүлэг авч
2019/07/01 -
В.Путин: Далай ламыг ОХУ-д нэвтрэхийг хориглоогүй
2019/05/17 -
У. Хүрэлсүхийг харсаар байгаад “бухын доодхыг
2019/04/04 -
Францад эсэргүүцлийн жагсаал болжээ
2016/09/16 -
“Хилийн цагдаа” гэх ярианы цаана Талын мэлтэсийн
2016/11/30 -
Аюулгүйн зөвлөлийн гишүүн У.Хүрэлсүх аймаар
2019/04/05 -
Молги үмэхүүлсэн Дарханы зам
2019/11/11 -
Монгол хүн язгуураасаа хулгайч биш ээ...
2019/04/04 -
ТРАМП ОХУ-ТАЙ “ХУЙВАЛДСАН” ТУХАЙ МЮЛЛЕРИЙН ИЛТГЭЛ
2019/04/22
-
В.Путин: Далай ламыг ОХУ-д нэвтрэхийг хориглоогүй
2019/05/17 -
Францад эсэргүүцлийн жагсаал болжээ
2016/09/16 -
М.Оюунчимэг: Дээдчүүд нь гадаадад өртэй, дундчууд
2016/06/06 -
Ажлын хажуугаар хийж болох 101 бизнес санаа
2016/08/25 -
Лимон гарын тосноос илүү үр дүнтэй
2016/02/26 -
Төрөөс төрсөн тэрбумтан Д.Дорлигжавын үнэн дүр
2019/01/11 -
Ц.Цогзолмаа: Намайг чөлөөлөөд өгөөч гэж гуйсан
2018/12/11 -
Мангасууд Хууль Ёсыг Уландаа Гишгэхээр Улайрч
2016/03/24 -
“Н.Энхбаярыг орж ирэхээс өмнө Монголын улс төр
2016/03/23 -
Төрийн албан тушаалтнууд шат шатандаа шонхорын
2019/09/06